kosciol w mieruniszkach timeline

HISTORIA | DZIEDZICTWO | PRZYRODA

 

Mieruniszki

„Historia mazurskiej Atlantydy”

autor: Jacek „Wiejski” Górski

ROZDZIAŁ

8

Od kościoła do ruiny

W następstwie walk o Mieruniszki pod koniec II Wojny Światowej

Kościół w Mieruniszkach w nieznacznym stopniu został uszkodzony podczas działań wojennych na przełomie 1944 i 1945 roku. Przyczyną zniszczenia było podobno trafienie wieży kościoła z działa rosyjskiego czołgu podczas walk o Mieruniszki zimą 1944/1945 roku. Opuszczony i nienaprawiany budynek kościoła szybko zamienił się w ruinę. Zachowała się niezwykle cenna relacja dotycząca niszczenia jego wyposażenia przez sowieckich żołnierzy w 1945 roku oraz uratowania jednej z figur Chrystusa:

Zaraz po tym, jak Rosjanie włamali się w Prusy, wśród okolicznych chłopów zapanowała moda na wyjazdy na tak zwany szaber poniemieckich gospodarstw. Babcia opowiadała, że jak jechali z Prus, to przy kościele w Mieruniszkach stało dużo rosyjskiego wojska, grali na harmoniach, śpiewali, palili ogniska itp., natomiast część żołnierzy plądrowała kościół, wynosząc wszystko na jedną kupę. Na kupie była figurka Chrystusa, widać, że moja babcia miała ułańską fantazję, bo zeskoczyła z wozu i zabrała tę figurkę. Niestety zobaczył to jeden z żołnierzy i zaczął krzyczeć, cyt. Chazajka oddaj Boga!, był trochę spóźniony, bo babka z dziadkiem szybko odjechali w kierunku Filipowa, a i żołnierz nie był zbyt gorliwy, żeby ich gonić. Przez wiele lat figurka była w naszej rodzinie, doskonale ją pamiętam — miała jakieś 80–100 cm wysokości i, co charakterystyczne, miała w jednej dłoni ułamane palce. Na początku lat 80. figurką zainteresował się ksiądz proboszcz z Kowali Oleckich. Co roku, chodząc po kolędzie, prosił babcię, aby oddała figurkę do kościoła. Przez parę lat babcia odmawiała, ale w końcu uległa i oddała. Po paru latach proboszcz wyjechał do innej parafii i wtedy babcia zainteresowała się, gdzie jest ta figurka, bo wcześniej jej w kościele w Kowalach nie widziała. Zapytała o to nowego proboszcza. Nowy proboszcz obszukał cały kościół i plebanię, ale jej nie znalazł, zasugerował, że pewnie stary proboszcz zabrał ją ze sobą do innej parafii. Dodam jeszcze, że babcia powiedziała księdzu, że figurka pochodzi z kościoła w Mieruniszkach.

P.S. „Moja” figurka jest podobna do tej z pocztówki (lewy górny róg). Moja matka, która wychowała się przy niej, modląc się często do niej, twierdzi, że to jest ta sama figurka[1].

Kiedy po II wojnie światowej z uszkodzonej rosyjskim ostrzałem wieży kościelnej obsunęło się kuliste zwieńczenie i upadło na środek drogi (dzisiejsza DW652), ze środka miały wypaść dokumenty i drobne monety pruskie[2]. Kościół otoczony był tarasowym cmentarzem. Jego północna część na początku XXI wieku została zepchnięta przez byłego właściciela działki. Niwelacja terenu odsłoniła ludzkie szczątki[3]. Kości ludzkie znajdowano także podczas poszerzania drogi w latach 80., którą poprowadzono przez zniwelowaną część wzgórza kościelnego[4].

Według kolejnej relacji, dach kościoła został po wojnie rozebrany z przeznaczeniem na deski na potańcówkę ludową, w wyniku czego kościół w Mieruniszkach szybko popadł w ruinę.

Po drugiej wojnie światowej dokonano drastycznego okrojenia działki kościelnej, tak że czoło wzgórza, na którym posadowiony jest kościół, zostało zajęte pod pas drogowy. Oddzielono od kościoła także część najstarszego w Mieruniszkach przykościelnego cmentarza, który znalazł się w rękach prywatnych.

Na początku XX wieku Urząd Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus Wschodnich wpisał kościół w Mieruniszkach do rejestru zabytków pod nr 969. Kilkadziesiąt lat później, w dniu 18 marca 1983 roku, kościół ewangelicki w Mieruniszkach został ponownie wpisany do rejestru zabytków pod numerem 391, z zaleceniem pilnej jego odbudowy w formule trwałej ruiny. Obecnie teren ten terytorialnie podlega pod opiekę Urzędu Konserwatora Zabytków w Białymstoku.

W 1992 roku, decyzją Rady Gminy, kościół miał zostać przekazany Diecezji Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie, jednak ostatecznie stał się własnością Parafii Rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Filipowie.

Kościół ewangelicki w Mieruniszkach – „biała karta” z rejestru zabytków
Kościół ewangelicki w Mieruniszkach – „biała karta” z rejestru zabytków

Przypisy do rozdziału 8: Od kościoła do ruiny

[1] Relacja pisemna – Mirosław Surmacz, 2009
[2] Relacja ustna – Zygmunt Łazarowicz, lipiec 2024
[3] Relacja ustna – Zygmunt Łazarowicz, lipiec 2024
[4] Relacja ustna – Zygmunt Łazarowicz, maj 2025

  • PL
  • EN
  • DE
  • RU
UWAGA

W związku z tworzoną izbą pamięci wsi Mieruniszki (Mierunsken, Merunen), zwracamy się z apelem o udostępnianie wspomnień, pamiątek, zdjęć związanych z historią tej miejscowości.
Napisz do nas: mieruniszki.pl@gmail.com

ATTENTION

In connection with the creation of the Memory Room for the village of Mieruniszki (Mierunsken, Merunen), we are making an appeal to share any memories, memorabilia, and photos related to the history of this locality.
Write to us: mieruniszki.pl@gmail.com

ACHTUNG

Im Zusammenhang mit der Entstehung des Gedenkraums für das Dorf Mierunsken (Merunen, Mieruniszki) wenden wir uns mit einem Aufruf an Sie, alle Erinnerungen, Erinnerungsstücke und Fotos zur Verfügung zu stellen.
Mailen sie uns bitte an: mieruniszki.pl@gmail.com

ВНИМАНИЕ

В связи с созданием комнаты памяти деревни Миерунишки (Миэрунскен, Мерунен), обращаемся с просьбой предоставлять любые воспоминания, памятные вещи и фотографии, связанные с историей этого населённого пункта.
Напишите нам по-русски: mieruniszki.pl@gmail.com