W Mieruniszkach znajdowały się trzy cmentarze ewangelickie, których pozostałości można dostrzec do dziś. Pierwszy (na załączonym niżej fragmencie niemieckiej mapy sztabowej z 1934 roku oznaczony numerem 1) rozciągał się wokół kościoła. O jego obecności świadczy obecnie jedynie ukształtowanie terenu, podmurówka skradzionego przed kilkoma laty żeliwnego krzyża oraz ujawniające się podczas prac niwelacyjnych na sąsiednich działkach ludzkie szczątki. Dewastacja cmentarza była następstwem okrojenia działki kościelnej podczas podziału gruntów parafii ewangelickiej po II wojnie światowej (w wyniku czego część mogił znalazła się na odrębnych działkach), zajęcia jego wschodniej części przez pas drogowy oraz upływu czasu, który „zatarł” ślady pochówków. Północna część przykościelnego cmentarza uległa zniszczeniu podczas niwelacji gruntu na przełomie XX i XXI wieku.

Kolejne dwa cmentarze ewangelickie, północny-mniejszy i południowy-większy wpisane są do ewidencji zabytków. Formalnie stanowią one własność Urzędu Gminy Filipów. Cmentarz południowy, o powierzchni około 1,32 ha (oznaczony numerem 2 na mapie), znajduje się na południowy wschód od kościoła w Mieruniszkach (wpisany do ewidencji zabytków dn. 14.03.1990 pod nr 776 [1], działka nr ewid. 168).

Założony został prawdopodobnie w II połowie XIX wieku. W latach 1915-1919 urządzono na nim kwaterę wojenną. Spoczęło tam 57 żołnierzy niemieckich (w tym 12 nieznanych) oraz 2 nieznanych żołnierzy rosyjskich [2]. Inwentaryzacja z 1988 roku wymienia 23 nagrobki wolnostojące z II połowy XIX wieku oraz 64 nagrobki wolnostojące z XX wieku (sprzed 1945 roku, w tym 20 mogił w kwaterze wojennej z I wojny światowej).

Drugim jest kamienny krzyż z inskrypcją w języku niemieckim:

Może być to zarówno mogiła żołnierska jak grób mieszkańca Mieruniszek który zginął w pierwszych dniach I wojny światowej (o czym świadczyć może brak oznaczeń jednostki, stopnia wojskowego oraz słowa „został zabity” zamiast „poległ”. Nazwisko Derlath występowało wśród mieszkańców wsi).

W odległości około 100 metrów na wschód–południowy wschód od tego cmentarza znajdował się niegdyś niewielki kirkut – cmentarz żydowski (oznaczony numerem 4 na mapie). Nie wiadomo, kiedy został zlikwidowany; zachował się po nim jedynie ślad na mapach, a dziś teren ten użytkowany jest rolniczo. Kirkut był pozostałością po niewielkiej społeczności żydowskiej zamieszkującej Mieruniszki (według spisu z 1871 roku mieszkało tu 41 Żydów) [5]. Nie są znane dalsze losy tej społeczności w okresie III Rzeszy, jednak trudno przypuszczać, by uniknęła ona losu podobnego do innych żydowskich wspólnot na terenie Niemiec. Świadczyć może o tym m.in. informacja prasowa o dewastacji cmentarza żydowskiego w Mieruniszkach przez bojówki hitlerowskie w 1932 roku, a więc jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy [6].

Przypisy do rozdziału 12: Nekropolie Mieruniszek

[1] Rejestr zabytków – województwo podlaskie, stan na dzień 31.12.2023. Narodowy Instytut Dziedzictwa.
[2] Dehnen Max, Die Kriegsgräber in Ostpreussen, von 1914/15. Würzburg 1966
[3] Rejestr zabytków – województwo podlaskie, stan na dzień 31.12.2023. Narodowy Instytut Dziedzictwa.
[4] „Biała karta” zabytku nr 13985 Z
[5] Chrzanowski T., Olecko w XIX wieku, [w:] Dzieje Olecka 1560–2010, Olecko–Radom 2010
[6] 5-ta Rano : bezpartyjny dziennik żydowski, nr 263/1932