W 1560 roku Mieruniszki zostały włączone do nowo utworzonego starostwa Margrabowa (dawna nazwa Olecka). Zgodnie z przekazem Kaspara Hennenbergera (1529–1600) z 1595 roku, a także innych historiografów, założenie Margrabowej (Olecka) miało wiązać się z pobytem w puszczy straduńskiej (oleckiej) polskiego króla Zygmunta Augusta oraz jego lennika – a zarazem wuja – księcia Albrechta Hohenzollerna. Na pamiątkę tego spotkania władcy postanowili założyć po obu stronach granicy dwa miasta. To po stronie litewskiej nazwano od imienia króla – Augustowem (prawa miejskie nadano w 1557 roku), natomiast to po stronie pruskiej – od margrabiowskiego tytułu Albrechta, z dodanym polskim sufiksem – Margrabowa (1560). Po stronie litewskiej prawa miejskie otrzymało także trzecie miasto – dzisiejszy Filipów (dawniej Filipowo, 1570). Głównym celem starostwa Margrabowa była kolonizacja i zagospodarowanie wschodnich, słabo zaludnionych terenów Prus Książęcych.

Na marginesie spotkania owego spotkania władców w Puszczy Straduńskiej, warto przywołać jeszcze jedno wydarzenie, ważne dla dalszych dziejów całych Prus Książęcych. Efektem rozmów Zygmunta Augusta z Albrechtem Hohenzollernem były również fundamentalne kwestie związane z dziejami Królewca. Księciu Albrechtowi zależało na szybkiej fundacji uniwersytetu w Królewcu. Każdy uniwersytet w ówczesnej Europie musiał otrzymać zatwierdzenie w postaci listu fundacyjnego od cesarza lub papieża, aby zyskać prawo nadawania stopni naukowych. Takiego zatwierdzenia nie mogła jednak uzyskać powstała w 1544 roku protestancka uczelnia, wobec czego z pomocą lennikowi Korony przyszedł król Zygmunt August. W Wilnie, 28 marca 1560 roku, wystawił on Uniwersytetowi Królewieckiemu (Albertyna lub Albertina, niem. Albertus-Universität Königsberg) takie same przywileje, jakimi w Rzeczypospolitej cieszyła się Akademia Krakowska – pełne uprawnienia uniwersyteckie, a tym samym możliwość nadawania stopni naukowych uznawanych w całym świecie chrześcijańskim. Zbieżność dat lokacji miasta Olecka – 1 stycznia 1560 roku – oraz wystawienia dokumentu dla Uniwersytetu Królewieckiego przez Zygmunta Augusta w Wilnie – 28 marca 1560 roku – może potwierdzać przypowieść o puszczańskim spotkaniu władców.

Na przełomie XVI i XVII wieku Mieruniszki miały całkowicie polski charakter. Jeszcze „w 1600 roku mieszkali w Mieruniszkach sami Polacy” (Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, s.506). Kolonizacja ziem Starostwa Margrabowa prowadzona była więc przede wszystkim rękami i pracą przybywających tu osadników z Mazowsza, zwanych ówcześnie Mazurami. Z czasem nazwą „Mazurzy” zaczęto określać całą polską ludność kolonizującą Prusy Książęce, zaś region nazwany został „Mazury” (niem. Masuren).

Jeszcze do początku XX wieku dla określenia terenu dzisiejszych Mazur używana była także nazwa „Mazowsze” (łac. Masovia). Pojęcia Mazowsze Pruskie używał pod koniec XIX wieku historyk, etnograf i piewca polskości Mazur Wojciech Kętrzyński. Relikty takie odnajdujemy także w źródłach niemieckojęzycznych np. w nazwie funduszu stypendialnego „Stipendii Masoviani” (1862), który wspierał naukę ubogiej mazurskiej młodzieży, czy w nazwie giżyckiego pisma literackiego „Mitteilungen der Literarischen Gesellschaft Masovia” (1906).

W XVII i XVIII wieku Mieruniszki posiadały lub dzierżawiły kolejne polskie rody szlacheckie, m.in. Dzięgielowie („von Dziengel”; Adelslexicon der preussischen Monarchie, Bd. 3, T–Z, Nachtrag A–Z, Berlin, 1856; W. Kętrzyński, O ludności polskiej w Prusiech, s. 526) oraz Ciesielscy.

Choć w XVIII wieku w Mieruniszkach i okolicy zaczęli osiedlać się koloniści niemieccy, dominujący w miastach i majątkach, to jeszcze w latach 70. XIX wieku ludność polska w parafii Mieruniszki stanowiła 75% ogółu mieszkańców (3067 Polaków i 1006 Niemców). Więcej w rozdziale Polskie ślady w nazwiskach ostatnich mieszkańców Mieruniszek.

Ostatnim akcentem polskiego osadnictwa są niepotwierdzone informacje dotyczące osiedlających się w Mieruniszkach Powstańcach Styczniowych, którzy po 1864 roku uchodzili do Prus Wschodnich w obawie przed carskimi represjami i zesłaniem na Syberię. Z tego okresu pochodzą prawdopodobnie siedliska wzdłuż drogi z Mieruniszek do Sedranek (część wsi nazywana jest czasem „Kolonią”), które po raz pierwszy uwzględniono na mapie z 1880 roku. Więcej na ten temat w rozdziale: Mieruniszki w dobie Powstania Styczniowego

Przypisy do rozdziału 2: Czasy nowożytne

[1] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. VI, Warszawa: Wydawnictwo Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1885.